In een reeks columns gaat Willem Goedhart op zoek naar de cijfers achter de kunst. 

Meten is weten

Wat is de kans dat Jackson Pollock met zijn dripping technique de Mona Lisa schildert? Welk zelfstandig naamwoord komt het vaakst voor in Anna Karenina, en hoeveel personages bevat die roman eigenlijk? Hoeveel landen bezoekt de reizende tuinkabouter in Amélie, en in welke verhouding staat dit getal tot het aantal orgasmes in Parijs dat Amélie telt? Op welk Beatles-album worden de meeste meisjes bezongen, en hoeveel zijn dat er gemiddeld per liedje? Hoe vaak, en in welke vormen, komt het getal 42 terug in alle afleveringen van de tv-serie Lost? En wat is momenteel de gemiddelde leeftijd van de Glasnostredactie?

Meten is weten, zegt men. Maar niet in de cultuurwetenschap. Wie een gedicht wil analyseren, interpreteert zich te pletter over de poëtische functie van het taalgebruik, conventies en intertekstualiteit in het werk van Aafjes tot Achterberg, met de metafoor als semantische deviatie, toegespitst op het meervoudige perspectief als ironisch stijlfiguur. Allemaal leuk en aardig natuurlijk, maar waarom moeilijk doen als het ook makkelijk kan? Uit hoeveel strofen, regels, woorden, bestaat het gedicht? Hoe verhouden die aantallen zich tot de andere verzen in deze bundel? Zijn er woorden die relatief vaak voorkomen in deze gedichten? En wat kunnen we daaruit afleiden?

Een veelgehoorde klacht over de verfilmingen van boeken is dat bepaalde personages ondergesneeuwd raken, tot grote frustratie van de fans. Zelden gaan dit soort beweringen echter gepaard met meetbare data: het aantal bladzijden dat een personage voorkomt in het boek, afgezet tegen de hoeveelheid screentime in de film of tv-serie.

Hetzelfde geldt voor de (verkoop)waarde van bekende kunstwerken. De hypothese dat grote kunstwerken meer geld opleveren (Pollock, De Kooning, Picasso) lijkt aannemelijk, maar het duurste schilderij dat ooit verkocht werd (voor 274 miljoen dollar), is De Kaartspelers van Paul Cézanne: 47,5 x 57 cm. Als je naar de verzekeringswaarde kijkt, komt de Mona Lisa als grote winnaar uit de bus (waarde van 780 miljoen dollar), met opnieuw relatief kleine afmetingen van 77 x 53 cm.

Soms kunnen getallen gebruikt worden om beweringen van artiesten te ontkrachten. Katie Melua zingt dat er “nine million bicycles in Beijing” zijn (“that’s a fact”), terwijl schattingen van onderzoekers gemiddeld rond de dertien miljoen liggen. Daarnaast bevinden we ons volgens haar “twelve billion light years from the edge”, terwijl berekeningen hierover al decennia op het getal van 13,7 miljard uitkomen. Laten we hopen dat Katie Melua wat nauwkeuriger is met haar toezeggingen in de liefde.

Deze column is een pleidooi voor meer kwantitatieve analyse in de cultuurwetenschap. De komende tijd wil ik in deze rubriek het noodzakelijke pionierswerk verrichten, door populaire cultuur te analyseren met behulp van facts and figures. Tellen, meten, vergelijken en conclusies trekken. Als er nog boeken, films, liedjes, schilderijen, tv-series e.d. zijn die jij wilt laten ‘doorrekenen’, laat dan een reactie achter! Gewapend met een calculator, Excel-schema’s en vele hoofdbrekens zal ik de onderste steen boven krijgen. Mijn doel is een alternatieve en verfrissende blik te bieden op bekende kunstwerken en zo tot nieuwe inzichten te komen. Lang leve de getalkunst!

—

Willem (1990) werd geboren in Utrecht, maar woont sinds zijn studie Nederlands in Groningen. Hij heeft een brede culturele interesse, toegespitst op literatuur, muziek en beeldende kunst. Tegenwoordig werkt Willem bij een educatieve uitgeverij, maar gelukkig houdt hij genoeg tijd over voor gezonde obsessies als midgetgolf, het Eurovisie Songfestival en Disney-prinsessen. Bovenstaande column is de start van een serie waarin Willem een pleidooi zal houden voor een kwantitatieve analyse van de cultuurwetenschap.