Na zijn reeks over waar het schrift niet voor bedoeld is bleef het een tijdje stil rondom onze inmiddels beruchte columnist Matthijs Veenstra. Maar opeens was hij er weer met poëzie van bekende Nederlanders – een boeiend fenomeen waar Matthijs nog lang niet over uitgepraat is. Daarom nam hij onze gasten eens onder de loep en ontdekte ook bij een van hen een verborgen leven als kunstenaar. Luister hier zijn column terug over de onbekende kanten van Arjen Lubach:

 

Later die avond zat Arjen Lubach zelf nog bij ons aan tafel, en reageerde nog even kort. Luister hier terug.

 

Column voor Glasnost op de Nacht van Kunst en Wetenschap op 6 juni 2015. Door Matthijs Veenstra.

‘een korte geschiedenis van Arjen Lubach als conceptueel kunstenaar’

Het moment waarop Arjen Lubach van cabaretier en schrijver veranderde in een conceptueel kunstenaar is waarschijnlijk de enige stijlverandering in de kunstgeschiedenis die tot op de seconde nauwkeurig te bepalen is. Op zaterdagnacht, 6 juni 2015 gaf Lubach in de stad Groningen een interview op een lokaal radiostation tijdens het culturele evenement “de nacht van kunst en wetenschap”. Toen de interviewer om precies 23 uur 7 en 5 seconden de vraag stelde “hoe denkt u eigenlijk over bekende Nederlanders, meneer Lubach”, deelde Lubach zijn eerste en laatste conceptuele kunstwerk met de wereld.

Hij beantwoordde de vraag door aan te geven dat hij al geruime tijd serieus aan het nadenken was over het fenomeen ‘bekende Nederlander’. Vervolgens stelde hij dat het hem op was gevallen dat er tussen heiligen en BN-ers sterke overeenkomsten bestaan. Bij beide was er volgens Lubach sprake van een individu dat door een groot publiek aanbeden wordt. Echter, zowel heiligen als BN-ers hebben deze aanbidding niet te danken aan hun verdiensten als persoon: het zijn vrijwel altijd middelmatige of zelfs incapabele individuen. Op hun best zijn het idiot savants, mensen die één trucje heel goed kunnen; zo zijn sommige BN-ers heel goed in voetballen en sommige heiligen heel goed in eetstoornissen, maar daar is vaak alles mee gezegd. Nee, zo concludeerde Lubach, zowel de cultus rond heiligen als die rond BN-ers is het resultaat van goede marketing, de manier waarop de individuen als product in de markt gezet worden. Vervolgens verklaarde hij dat het grootste verschil tussen de twee zit in de manier waarop zij geëxploiteerd worden. Waar BN-ers vooral levend geld in het laatje brengen, zijn heiligen juist dood een waardevol product. Slim bekeken van de Katholieke kerk – ieder mens is immers langer dood dan levend. Daar kunnen wij in de entertainmentindustrie veel van leren, besloot Lubach zijn uiteenzetting.

De interviewer vroeg vervolgens “begrijp ik het nu goed dat u wilt verdienen op dode BN-ers?”

Lubach verklaarde hierop dat hij niet persoonlijk winst wilde maken op dode BN-ers, maar dat hij dit voor een goed doel wel te rechtvaardigen vond. Daarom had hij een project bedacht: ‘dode BN-ers staan op tegen kanker’. In de woorden van de kunstenaar zelf: “ik zie een groot mediaspektakel voor me, een benefietavond, waarbij het publiek kan bieden op relikwieën van dode BN-ers. Concreet kan je daarbij denken aan een luxueuze fauteuil bekleed met de gelooide huid van Ernst Paul Hasselbach. Of een limited edition parfum van de lijklucht van Rijk de Gooijer, met de pakkende slogan “de Rijke geur van Lijk”. Maar het kan natuurlijk ook spiritueler, zoals een tempel gemaakt uit de botten van Erica Terpstra en Sugar Lee Hooper, waar mensen tegen betaling hun gehandicapte huisdieren kunnen tonen aan een vijf meter hoog wassen beeld van Def Rhymz, hopend op een wonderbaarlijke genezing.”

Lubach’s concept sloeg in als een bom. Het interview werd binnen twee dagen meer dan 120 000 keer gedeeld op diverse sociale media. Binnen acht dagen zat Lubach bij het destijds immens populaire televisieprogramma ‘de wereld draait door’. Daar deed een levende BN-er, Yvon Jaspers, onder luid applaus het eerste bod: 500 euro voor een stofzuiger geconstrueerd uit diverse organen van Appie Baantjer. Nadat twee maanden later een leger van bekende Nederlanders her en der uit hun graf was gesleurd werd het benefietevenement daadwerkelijk georganiseerd. Lubach schitterde in afwezigheid; van hem was al enige tijd niks meer vernomen. Hij schijnt voor het laatst gesignaleerd te zijn in 2025, op een garnalenvissersboot op de Waddenzee. Zo eindigde de korte, maar heftige carrière van een van de meest geëngageerde kunstenaars in de geschiedenis der vaderlandse kunst.

Podcast: Embed