Ronald Hünneman kent u als onze vaste filosoof en columnist en ook op Noorderzon was hij natuurlijk aanwezig. Deze keer in reactie op de Noorderzon-column van Joost Oomen.

 

 

Wilt u de column nog eens rustig nalezen? Dat kan hieronder:

 

KUNST IS OOK KITSCH

29 augustus 2015

Ronald Hünneman

Afgelopen dinsdag gaf Joost Oomen, hier, bij Radio Glasnost, in een column zijn mening over de gebeurtenissen rond het dildoknabbelende konijn dat met de dood was bedreigd. Oomen sprak er schande van. Natuurlijk niet van kunstgalerie SIGN die alle door haar ter beschikking gestelde kunstwerken van het terrein verwijderde. En hij sprak ook geen schande van de organisatie van Noorderzon, die na een bedreiging het kunstwerk achter slot en grendel plaatste. En de kunstenaar, Harma Heikens, die Toys in the Attic (zo heet het dildoknabbelkonijn) maakte, haar viel uiteraard helemaal niets te verwijten. Nee, Joost Oomen sprak schande van de twee mannen (“idioten” en “randdebielen” noemde hij ze) die gedreigd hadden met geweld en vernieling omdat ze de aanblik van een hyper seksueel afgebeeld jong meisje niet konden verdragen.

Oomen plaatste deze mannen tussen een SBS6-publiek dat meer houdt van een dikbuikige zingende en swingende Hilbrand Nawijn, Gerard Joling en Gordon, dan van … echte cultuur. Het Nederland van SBS is “gezellig en knus”. Maar, zo brulde Oomen door de radio, “Noorderzon is een cultuurfestival. En een cultuurfestival moet bijten, choqueren, schofferen en mensen tegen zich in het harnas jagen. Cultuur moet pijn doen, je kwaad maken. Cultuur doet pijn, dat is haar taak.”

Oomen kreeg een applaus. Het luidste dat bij Radio Glasnost te horen was.

Zucht.

Het is natuurlijk onzin dat cultuur moet bijten, pijn doen en je kwaad maken. Waarschijnlijk bedoelt Oomen geen cultuur maar kunst. En ja, sommige kunst doet pijn, bijt en choqueert. Sommige kunst is gemaakt om pijn te doen, te bijten en te choqueren. Maar alle kunst? Dat zou onzinnig zijn. Een hedendaags kunstenaar als David Hockney choqueert nooit, net zomin als Anish Kapoor dat doet. En zelfs Jeff Koons, de overduidelijke inspirator van Harma Heikens, choqueert slechts zo nu en dan. Dus waar haalt Oomen het idee vandaan dat alle kunst, of alle cultuur moet bijten?

Oomen verpersoonlijkt een naretendens, een pretentieuze houding in onze maatschappij, waarbij er een onoverbrugbaar onderscheid wordt gemaakt tussen kunst en kitsch om duidelijk te maken uit welke groepen mensen idioten en randdebielen voortkomen, en uit welke groepen mensen wijzelf voortkomen. Wij zijn namelijk kunstminnende cultuurliefhebbers. Zij zijn worstenbroodjes etende, Joling en Gordon kijkende, gezelligheidsjunks. Wij zijn kunst. Zij zijn kitsch.

Bah. Oomen. Bah.

Laten we de opmerking van Oomen even serieus nemen, en doen alsof cultuur moet choqueren. Door welke cultuuruitingen werd Oomen dan gechoqueerd? Uit zijn column blijkt duidelijk dat hij zich nogal opwindt over Nawijn, Joling, Gordon en Michael Boogert die met zijn fiets danst. Cultuur, choquerende cultuur, maar kennelijk niet van de groep mensen waartoe Oomen zich wil rekenen. Daarnaast brult en briest hij over de twee mannen die het dildoknabbelkonijn wilden vernielen. Dat zijn geen kunstenaars die met hun daad een discussie willen uitlokken, geen jonge authentieke denkers uit onze eigen groep, maar randdebielen.

Als Oomen zegt dat cultuur pijn moet doen, dan bedoelt hij dat kunst vooral mensen die SBS kijken en het AD of de Telegraaf lezen pijn moet doen. Eerlijk gezegd voel ik namelijk niets schokkends bij Toys in the Attic. Het is een gestileerd, zelfs braaf beeld, waar ik met genoegen naar kijk. Ik geloof zelfs dat de randdebielen waar Oomen het over had niet door het beeld zelf geschokt waren (het lijken me namelijk jongens die ook wel eens op internet surfen), maar dat de randdebielen vooral woest waren omdat kinderen dit beeld voor ogen konden krijgen. Begrijp me goed, door met vernieling en geweld te dreigen gingen deze mannen een heilige grens over, een grens die je bij cultuuruitingen nooit over mag gaan. Maar doordat Oomen ze met veel bombarie wegzet als leden van een SBS6-onderklasse, verklaart hij zichzelf tot lid van de bevoorrechte klasse die choquerende kunst begrijpt en kan waarderen.

Voor die bovenklasse zijn kunstenaars heilig. Kunst mag altijd. Wij bepalen wat kunst is. Dus wat wij tot kunst verheffen is heilig, onaantastbaar, daar moet iedereen, inclusief “de SBS-proleten”, met zijn poten vanaf blijven.

Echter, kunst is niet heilig. Kunst mag altijd worden betwijfeld en weggehaald. Kunstenaars zijn niet heilig. Kunstenaars zijn mensjes die (als ik Oomen mag geloven) niet zo vaak naar SBS kijken, maar die verder niet zo heel uitzonderlijk zijn. Ze zijn lang niet allemaal authentieker, creatiever of intellectueler dan Gordon. Sommige kunstenaars zijn oliedomme, kopiërende meelopers. Kunst en cultuur zijn niet onaantastbaar. En de grens tussen kunst en kitsch is niets meer dan een lijn die wordt getrokken door blaaskaakjes zoals Oomen die zich boven het knusse, gezellige deel van Nederland willen verheffen en het woord “cultuur” gebruiken om zich te onderscheiden van Hilbrand Nawijn en Gerard Joling. Bah.

Het kan voor kunstenaars en galerieën echt geen kwaad om op een festival als Noorderzon rekening te houden met een publiek van kijkers dat breder is dan wat je doorgaans in musea of exposities aantreft. Anish Kapoor en David Hockney bewijzen dat je inleven in kijkers van alle leeftijden en bevolkingsgroepen, en een grens opzoeken die voor hen interessant is, ook voor kunstenaars mogelijk is. Maar dat zijn dan ook geen lokale knutselaars, maar echt goede kunstenaars.

Podcast: Embed