Tijdens de Nacht van de Academie wordt vanuit verschillende invalshoeken de inrichting van de universiteit kritisch belicht. Maar wetenschapsfilosoof en wetenschapssocioloog Trudy Dehue gaat een stap verder en pleit voor een kritisch beschouwing van de aannamen achter de wetenschap zelf. Wat zegt een onderzoeker met de uitspraak ‘uit onderzoek blijkt’? Hebben wetenschappers voldoende in de gaten hoe werkelijkheidsscheppend hun afbakeningen en definities zijn? En hoe kan de gemiddelde burger kritischer en daarmee meer geïnteresseerd omgaan met wetenschappers en hun bevindingen?

---

Trudy Dehue bij Glasnost, in gesprek met Jelte Posthumus en Amanda Brouwers | 16 oktober 2015, Nacht van de Universiteit – twee fragmenten

Wat het [kritisch bevragen van wetenschappers] lastig maakt is dat er voor journalisten een paar mensen, een paar bronnen zijn op wie je altijd zou kunnen vertrouwen. Wetenschappers staan dan wel hoog aangeschreven. Vaak schrijven die over dingen waar journalisten weinig tot niets van weten, waar ze zich heel erg in moeten verdiepen om kritische vragen over te kunnen stellen. In deze snelle tijd gaat dat soms niet meer, dus zit je altijd met het dilemma: wie kan ik vertrouwen?

Maar het hoeft helemaal niet zoveel voorbereiding te kosten om gewoon te vragen: “Hoe weet u dat? Legt u eens uit hoe u tot die conclusies komt?”. Ik heb het vaak in mijn hoofd zoals het liedje van Normaal: “Hoe we’die da?” Dat kun je gewoon vragen, ook aan een wetenschapper.

De grap is dat wetenschappers vinden dat ze onder het mom van de academische vrijheid met elkaar moeten praten in hun eigen tijdschriften en daar hebben ze het wel over de achterliggende definities. Maar zodra ze dan in het publieke domein komen hebben ze het over ‘uit wetenschappelijke onderzoek is gebleken’. Dan kun je als journalist prima vragen: “Vertel eens wat over dat onderzoek, hoe zit het in elkaar?”.

[…]

Het lijkt alsof de term ‘objectiviteit’ beter vervangen kan worden door ’transparantie’. Kijken hoe we het doen en kritisch zijn.

Ja, ik zit ook heel veel te zoeken naar andere termen. ‘Objectiviteit is ook zo’n term. Wat bedoel je daar eigenlijk precies mee? Dat heeft vele betekenissen.

Je kunt er heel makkelijk een discussie mee winnen – ik heb het ook een keer gedaan en ik schaamde me dood. Ik zei een keer tijdens een discussie, toen iemand iets tegen me in bracht: “Dat is niet wetenschappelijk”. Die persoon begon te blozen en ik had sowieso al gewonnen. Dat is natuurlijk erg fout. Ik had moeten uitleggen wat mijn bezwaar was tegen de redenering, in plaats van mijn gewoon mijn autoriteit als wetenschapper naar voren te brengen. “Dat is niet objectief”, is er ook zo één.

Maar u zegt, de gemiddelde Nederlander, de belastingbetaler zou misschien wat invloed moeten hebben? Of we zouden het wat democratischer moeten maken dat wetenschappelijk onderzoek?

Ja, en dan zou de belastingbetaler de verantwoordelijkheid moeten nemen om echt geïnteresseerd te zijn.

Dat vraag ik mij af, is de belastingbetaler geïnteresseerd? Snapt hij überhaupt wat er allemaal gebeurt?

Niet allemaal, maar het kan een stuk beter.

De belastingbetaler heeft de plicht zich te verdiepen?

Ja, zoals hij dat ook naar de politiek toe heeft. In zekere zin praat ik over een ideaal. Maar nu is het, ofwel wetenschap wordt bewonderd ofwel het wordt verguisd. Er is geen echte belangstelling, want bewondering is ook geen echte belangstelling.

Podcast: Embed